Haluksy małego palca to deformacja stopy, która niestety zbyt często jest lekceważona przez pacjentów. W związku z tym, że postępuje ona powoli początkowo wydaje się, iż jest to jedynie niegroźna zmiana estetyczna. Z czasem jednak haluksy stają się poważnym problemem zdrowotnym, który może znacząco utrudniać nam normalne funkcjonowanie. Jak zatem rozpoznać haluksy małego palca i w jaki sposób można z nimi walczyć? Poniżej znajdują się wszystkie najważniejsze informacje na ten temat.
Spis treści:
- Bunionette, kostka krawca, haluksy małego palca – co to oznacza dla naszej stopy?
- Jak rozpoznać kostkę krawca? Objawy pojawiają się w obrębie małego palca
- Jakie są przyczyny powstawania bunionette?
- Diagnozowanie i podstawowe badania
- Jakie domowe sposoby stosować na haluksy małego palca? Leczenie naturalne, wkładki i okłady
- Inwazyjne zabiegi i operacja na bunionette
Bunionette, kostka krawca – czym są haluksy małego palca?
Bunionette, czyli koślawość V kości śródstopia (potoczne nazwy tego schorzenia to haluksy małego palca lub kostka krawca), to deformacja bocznej części stopy, charakteryzująca się powstaniem narośli kostnej wzdłuż boku małego palca [1]. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 schorzenie to jest przypisane do grupy oznaczonej symbole M21. Do tego typu zmian dochodzi w wyniku powiększania się lub przesuwania piątej kości śródstopia w kierunku zewnętrznym. W niektórych przypadkach u pacjentów rozwija się też zapalenie kaletki w okolicy bocznej stawu. Choć pozornie schorzenie wydaje się mało groźno, to pod żadnym pozorem nie wolno lekceważyć haluksów. W swojej zaawansowanej postaci mogą one powodować obrzęk, ból oraz otarcia i odciski wystającej kości. Wszystkie te objawy mogą utrudniać normalne poruszanie się i funkcjonowanie na co dzień.
Bardzo podobnym schorzeniem do kostki krawca są haluksy dużego palca, czyli tak zwany paluch koślawy. W tym przypadku jednak deformacja dotyczy głowy I kości śródstopia. Z jej powodu dochodzi do powstania zgrubienia w okolicy dużego palca stopy i jego rotowania w kierunku pozostałych palców. To właśnie ten typu haluksów jest zdecydowanie powszechniejszy. Zdecydowanie większa liczba pacjentów zmaga się z paluchem koślawym niż z haluksem małego palca.
Potoczna nazwa tego schorzenia, jaką jest kostka krawca wzięła się ze sposobu siadania krawców w trakcie pracy w przeszłości [2]. W większości wykonywali oni swoje obowiązki w siadzie skrzyżnym, opierając tym samym boczne części stopy o podłoże. W rezultacie dochodziło do przeciążenia tego obszaru i stopniowej deformacji. Kiedy więc pojawiały się haluksy, mały palec rotował w kierunku pozostałych palców. Natomiast po jego zewnętrznej stronie pojawiał się powiększający się guzek.
Jak rozpoznać kostkę krawca? Objawy charakterystyczne dla deformacji
Bunionette jest schorzeniem, którego objawy narastają stopniowo i dość wolno. W pierwszej kolejności możemy zauważyć delikatne odgięcie małego palca w kierunku pozostałych palców stopy. Jest to spowodowane przesunięciem się kości śródstopia. W efekcie widoczna staje się charakterystyczna wypukłość na bocznej stronie stopy, która z czasem coraz bardziej się powiększa. Następnie pacjenci zauważają zaczerwienienie skóry w tym miejscu. Do tego dochodzi obrzęk oraz dolegliwości bólowe, które zwykle są wynikiem ocierania się wypukłości o powierzchnię buta [3].
Warto podkreślić, że haluks na małym palcu może występować jednocześnie na obu stopach. Ich rozwój oraz natężenie objawów związanych z takimi zmianami mogą być jednak zupełnie różne.
Od czego robi się bunionette? Przyczyny powstawania haluksa przy małym palcu
Nie ma jednej przyczyny rozwijania się tego typu deformacji stopy u wszystkich pacjentów. Powstawanie haluksów przy małym palcu najczęściej wiązane jest jednak między innymi z noszeniem źle dobranego obuwia. Chodzi tutaj przede wszystkim o zbyt ciasne buty o wąskich czubkach. Powodują one ucisk palców i bolesne obtarcia, które powodują zwiększone ryzyko powstawania deformacji w obrębie stopy [4]. Niestety przede wszystkim mową tutaj o uwielbianych przez kobiety buty na wysokim obcasie. Bardzo często predyspozycje do rozwoju bunionette są dziedziczone. Z tego powodu winą za tę deformację obarcza się również genetykę [5].
U dużej części pacjentów schorzenie to jest również konsekwencją wrodzonej deformacji stopy lub nabytymi problemami z tą częścią ciała. Może to być na przykład zbyt mała V kość śródstopia albo nieprawidłowe umiejscowienie kości w małym palcu, co powoduje ich przemieszczanie się. Warto też podkreślić, że tego rodzaju zmiany w obrębie małego palca zazwyczaj zaczynają się w młodym wieku i z czasem postępują.
Istnieją jednak również inne, mniej powszechne przyczyny kostki krawca. U niektórych pacjentów źródłem problemu może być chociażby poruszanie się z uciekającą na zewnątrz stopą, ale także supinacja, zbyt luźne więzadła w stopie czy nadmierne napięcie w łydce [6]. Każdy przypadek jest zatem inny i wymaga indywidualnego podejścia.
Diagnozowanie i badania. Kiedy profesjonalna diagnoza będzie potrzebna?
W przypadku haluksów na małym palcu należy udać się na konsultację do ortopedy. To właśnie ten lekarz w pierwszej kolejności przeprowadzi z nami wywiad, a następnie wykona badanie fizykalne. Zdiagnozowanie bunionette jest dość łatwe, ponieważ deformacja jest widoczna gołym okiem i łatwo wyczuwalna. W przypadku części pacjentów zleca się także wykonanie zdjęcia RTG stopy. Pozwala ono sprawdzić stopień zaawansowania deformacji, poprzez określenie kąta pomiędzy V kością śródstopia a paliczkiem podstawnym palca piątego. Uznaje się, że u osób bez żadnych zniekształceń prawidłowy kąt powinien wynosić ok. 10 stopni.
Badanie obrazowe wykonuje się głównie u pacjentów, u których planowane jest leczenie chirurgiczne oraz w celu upewnienia się, iż nie doszło do uszkodzeń tkanki kostnej wewnątrz stopy.
Jak leczyć kostkę krawca domowymi sposobami?
Choć początkowo deformacja przy małym palcu może wydawać się mało znaczącym problemem wraz z jej rozwojem pacjenci muszą mierzyć się z coraz bardziej dokuczliwymi objawami. Powiększająca się wypukłość z czasem zaczyna się notorycznie ocierać o powierzchnie butów, przez co często widoczna jest opuchlizna i powstają bolesne obtarcia oraz odciski. Ucisk na haluks wywołuje także ból podczas chodzenia, przez co normalne funkcjonowanie zaczyna być coraz bardziej utrudnione.
Dlatego też, jeśli tylko zauważymy u siebie objawy mogące świadczyć o tym, iż grożą nam haluksy przy małym palcu, powinniśmy podjąć działania zmierzające do powstrzymania rozwoju tego schorzenia. Tym bardziej, że początkowo w zupełnie wystarczające jest leczenie domowe, którego celem jest korekcja i zatrzymanie zmian.
Jeśli zatem grozi nam kostka krawca, domowe sposoby na poradzenie sobie z tym problemem to:
- dobieranie odpowiedniego obuwia – noszone na co dzień buty mają ogromne znaczenie w przypadku haluksów [7]. Przede wszystkim należy unikać wysokich obcasów oraz obuwia uciskającego stopę, zwłaszcza w jej przedniej części. Kupując buty wybierajmy zatem te z szerszymi czubkami oraz z cholewką wykonaną z miękkich i elastycznych materiałów dopasowujących się do kształtu stopy. Dobrze też jeśli buty mają sznurówki lub innego typu zapięcie pozwalające na regulację ich szerokości. Dzięki czemu będziemy w stanie modyfikować nacisk, gdy zajdzie taka potrzeba;
- stosowanie ortopedycznych, żelowych wkładek do butów – wkładki ortopedyczne pozwolą zmniejszyć obtarcia oraz pomogą zredukować ból z nimi związany [8]. Dodatkowo mogą również podnieść delikatnie stopę, dzięki czemu jej łuk zyska lepsze podparcie, a nacisk na niego zostanie ograniczony. W efekcie stopa nie będzie obcierana w tym samym miejscu co zwykle;
- używanie silikonowych separatorów – odpowiedni separator przede wszystkim wymusza poprawną pozycję małego palca i oddziela go od pozostałych palców. Jeśli naszym problemem jest bunionette opaska silikonowa z wbudowanym separatorem może okazać się najlepszym rozwiązaniem, gdyż dodatkowo ochroni wystającą kość przed obtarciami. Dzięki temu, pacjenci korzystający z takich akcesoriów odczuwają znacznie mniejsze dolegliwości bólowe, natomiast w połączeniu z odpowiednimi ćwiczeniami obserwuje się redukcję kąta deformacji [9]; Jeżeli szukasz sprawdzonego produktu na swój problem z haluksami, to tutaj zobaczysz nasz ranking najskuteczniejszych aparatów na haluksy, które są aktualnie dostępne na rynku!
- okłady z lodu – zimne okłady przede wszystkim zmniejszą obrzęk i opuchliznę, a także złagodzą dolegliwości bólowe w obrębie haluksa. Aby wykonać taki okład wystarczy pokruszony lód umieścić w ściereczce lub ręczniku, a następnie przykładać go w okolicy haluksa przez ok. 5-10 minut. Taką terapię możemy zastosować zawsze, gdy objawy schorzenia ulegają nasileniu;
- leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – leczenie haluksów małego palca może też obejmować przyjmowanie leków NLPZ. Pomagają one w złagodzenie bólu oraz zmniejszeniu opuchlizny. Takie preparaty mogą mieć postać tabletek lub maści. Natomiast w swoim składzie mogą zawierać takie substancje jak np. ibuprofen, paracetamol czy ketoprofen;
- rozciąganie łydek – jak już wspomnieliśmy wcześniej, przyczyną deformacji w obrębie małego palca stopy może być także przykurcz ścięgna Achillesa. Dlatego tak często pacjentom zaleca się odpowiednie ćwiczenia na rozciąganie łydki, które docelowo mają wpłynąć na wzmocnienie narażonych tkanek [10]. Pomocne może być w tym przypadku zwykłe skakanie na skakance lub inne formy rozciągania tej partii ciała często wykorzystywane przy rozgrzewce. Możemy np. stanąć stabilnie przed ścianą i oprzeć na niej ręce, a następnie wyciągnąć jedną nogę lekko w tył i próbować docisnąć piętę do podłoża. Wykonujemy 20 powtórzeń na każdą nogę.
Zabieg chirurgiczny na bunionette – operacja i zastrzyki z kortykosteroidami
W sytuacji, gdy stosowanie domowych sposobów na radzenie sobie z haluksami nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, konieczne może być skorzystanie z pomocy lekarza. Zwłaszcza w przypadku pacjentów, którzy zmagają się z ciągłym obrzękiem czy opuchlizną w okolicy, gdzie występuje haluks małego palca, często stosowane są zastrzyki z kortykosteroidami. Wykonywane są one wokół stawu małego palca, co między innymi pozwala znacząco zmniejszyć pojawiający się przy haluksach obrzęk.
Z kolei u pacjentów, u których deformacja jest mocno zaawansowana i przeszkadza im w normalnym funkcjonowaniu, zwykle przeprowadzana jest operacja haluksa małego palca. Jej celem jest korekcja zniekształcenia i przywrócenie fizjologicznego ustawienia małego palca [11]. Zabieg rozpoczyna się podaniem pacjentowi znieczulenia. Następnie lekarz nacina skórę i usuwa powstałego guzka. Konieczne może być też nacięcie i usunięcie lub przesunięcie części kości, tak by możliwe było wyprostowanie małego palca. Jest to tak zwana osteotomia. Na koniec zabiegu kości są ze sobą łączone przy pomocy specjalnych śrub lub stalowego drutu. W większości przypadków pacjenci nie muszą zostawać dłużej w szpitalu. Kiedy znieczulenie przestaje działać, lekarz sprawdza stan pacjenta i zwykle pozwala mu wrócić do domu tego samego dnia.
Czego się spodziewać po operacji haluksa małego palca?
Przez pewien czas po operacji konieczne jest odciążenie stopy, przez co pacjenci najczęściej zmuszeni są do korzystania z kul. Gdy operowane są tego typu haluksy mały palec musi też przez odpowiedni czas pozostawać unieruchomiony, dlatego często stosowane są też specjalne buty ortopedyczne przez okres do 12 tygodni po zabiegu.
Pacjenci muszą się też liczyć z tym, iż przez co najmniej kilka tygodni powinni pozostać w domu. W związku z tym, na ten okres dobrze jest poprosić kogoś z bliskich o pomoc, np. w zrobieniu zakupów. Dojście do pełni zdrowia może natomiast zająć ok. 3 miesięcy, choć jest to kwestia dość indywidualna i zależy od indywidualnych predyspozycji poszczególnych pacjentów. Z kolei objawy takie jak zaczerwienienie, obrzęk czy zesztywnienie palca mogą się utrzymywać nawet pół roku.
Oczywiście warto również wspomóc szybsze gojenie się operowanej stopy. Pomóc nam w tym może między innymi odpowiednio dobrana rehabilitacja pod okiem doświadczonego fizjoterapeuty. Opiera się ona w głównej mierze na ćwiczeniach stóp i kostek, które pozwalają przywrócić prawidłową ruchomość tej części stopy. Tym samym pozwala to przyśpieszyć powrót pacjenta do formy sprzed zabiegu.
Podsumowanie
Każdego dnia stopy pozwalają się nam swobodnie przemieszczać, doskonale radząc sobie z wszelkiego typu obciążeniami na jakie je narażamy. Aby jednak pozostawały one w dobrej kondycji przez jak najdłuższy czas, musimy o nie odpowiednio zadbać. Kiedy zatem zauważymy, że w ich obrębie pojawiają się jakieś nieprawidłowości, takie jak haluksy małego palca, musimy jak najszybciej zareagować. Podejmując działania na wczesnym etapie rozwoju takich zmian kostnych, możemy skutecznie powstrzymać ich postęp utrzymując nasze stopy w świetnej kondycji.
Źródła badań i literatura
- [1] https://journals.lww.com/jaaos/Abstract/2007/05000/Bunionette_Deformity.8.aspx
- [2] https://www.acfas.org/footankleinfo/tailors-bunion.htm
- [3] https://meridian.allenpress.com/japma/article-abstract/86/2/63/155631/Tailor-s-bunion-Is-fixation-necessary?
- [4] https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0074364
- [5] https://www.aott.org.tr/en/prevalence-estimation-and-familial-tendency-of-common-forefoot-deformities-in-turkey-a-survey-of-2662-adults-133487
- [6] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513134/
- [7] https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/2151458515608672
- [8] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18330806/
- [9] https://www.jstage.jst.go.jp/article/jpts/27/4/27_jpts-2014-658/_article
- [10] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1183444/
- [11] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2625512/