Operacja haluksa | Przygotowanie, przebieg i rekonwalescencja po zabiegu chirurgicznym

Operacja haluksa to tak naprawdę ostateczność w przypadku tego typu zmian zwyrodnieniowych. W sytuacji, gdy zmiany te są jednak zaawansowane, a objawy z nimi związane utrudniają pacjentowi normalne funkcjonowanie, może być to jedyne rozsądne wyjście. Jakie są zatem wskazania do wykonania zabiegu i jak wygląda sama operacja? Oto najistotniejsze informacje na ten temat.

Spis treści:

1. Co to jest operacja haluksa i na czym polega taki zabieg?
2. Kiedy operacja na haluksy będzie potrzebna?
3. Przygotowanie do operacji palucha koślawego. O czym należy pamiętać?
4. Jak wygląda usunięcia haluksa. Przebieg może się różnić zależnie od metody
5. Czego się spodziewać bezpośrednio po wykonanym zabiegu?
6. Okres rehabilitacji i przywrócenia stopy do pełnego zdrowia
7. Kiedy można zacząć chodzić po operacji haluksów?
8. Potencjalne ryzyko skutków ubocznych i powikłań

Co to jest operacja haluksa i dlaczego się ją wykonuje?

Haluks, w terminologii medycznej określany też jako paluch koślawy lub z łaciny hallux vulgus, to deformacja dużego palca stopy spowodowana zmianą w ustawieniu kości śródstopia. Wadliwe położenie palucha sprawia, że jego kość stopniowo wypycha na zewnątrz głowę pierwszej kości śródstopia, która zaczyna coraz bardziej wystawać. Sam paluch z kolei rotuje w stronę sąsiedniego palca. Często wręcz na niego nachodzi lub go unosi, prowadząc do rozwoju schorzenia o nazwie palec młotkowaty.

Zmiany spowodowane zwyrodnieniem są widoczne gołym okiem i postępują dość wolno. Z czasem jednak zniekształcenie staje się na tyle duże, że utrudnia zakładanie obuwia i chodzenie. W obrębie zdeformowanego stawu dochodzi też do rozwoju zapalenia, co powoduje bardzo nieprzyjemny i uciążliwy ból. Często pojawia się również obrzęk w okolicy haluksa. Początkowo objawy mogą być łagodne jednak z czasem nasilają się sprawiając, że dopasowanie jakiegokolwiek obuwia i normalne poruszanie się jest niemal niemożliwe ^[1].

W takiej sytuacji konieczne jest operacyjne usunięcie haluksa. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu i z reguły trwa on nie więcej niż 2-3 godziny. Korekcja palucha koślawego polega na przecięciu kości, a następnie na ustawieniu jej w prawidłowej pozycji i ustabilizowaniu poprzez płytki, druty lub śruby. Istnieje kilka technik przeprowadzania tego typu zabiegów, a ich wybór zależy głównie od rodzaju deformacji u danego pacjenta.

Czy operacja na haluksy będzie konieczna? Wskazania do przeprowadzenia zabiegu

W przypadku takiego schorzenia jak haluksy operacja jest ostatecznością. Zabieg jest zalecany tym osobom, u których zmiany są mocno zaawansowane, a objawy z nimi związane w dużym stopniu utrudniają im normalne funkcjonowanie na co dzień ^[1]. W głównej mierze chodzi tu o dolegliwości bólowe, które powodują ogromny dyskomfort, zwłaszcza podczas chodzenia. U niektórych pacjentów ból pojawia się nawet podczas noszenia płaskich, szerokich butów, które powinny być wygodne. Korekcja haluksów może być też niezbędna, gdy rozwijają się stany zapalne oraz występuje obrzęk w okolicach samych haluksów i palców stóp, które nie ustępują pomimo stosowania odpowiednich leków. Ale wskazaniem do operacji jest też sama deformacja powodująca mocne przesuwanie się palucha w kierunku pozostałych palców. Wówczas bowiem mogą występować problemy ze zginaniem i prostowaniem dużego palca stopy.

Podsumowując, operacja na haluksy jest konieczna, gdy występuje:

• ból uniemożliwiający zakładanie obuwia czy nawet chodzenie;
• stany zapalne i obrzęk utrzymujące się pomimo stosowania leków;
• znaczna deformacja palucha.

Co jeżeli nie doświadczam aż tak oczywistych objawów?

U ogromnej liczby osób przeprowadzenie zabiegu nie jest konieczne, gdyż objawy haluksów nie są mocno nasilone ^[2]. Co zatem możemy zrobić kiedy operacja nie jest dla nas najlepszym rozwiązaniem? Sposobem na walkę z haluksami może być:

• stosowanie leków przeciwbólowych – jeśli dolegliwości bólowe pojawiają się tylko od czasu do czasu, możemy sobie z nimi radzić przy pomocy ogólnodostępnych środków przeciwbólowych. Szybko powinny one złagodzić dyskomfort powodowany przez tę dolegliwość;
• stosowanie produktów z separatorem – są one polecane zwłaszcza osobom, u których palce zachodzą na siebie lub pojawiają się między nimi odciski. Przywracają palcom właściwą pozycję, a przy tym niwelują też ból i obtarcia;
• stosowanie nocnej szyny na haluksy – szyna utrzymuje paluch w prawidłowej pozycji , opóźniając tym samym proces rozwoju zniekształcenia. Stosowanie szyny może też zmniejszać częstotliwość rozwijania się stanów zapalnych;
• odpowiedni dobór obuwia – buty powinny być szerokie, wygodne, niskie i oczywiście we właściwym rozmiarze. Dzięki takim odpowiednim butom stopa jest dobrze ustabilizowana, a nacisk na nią jest równomiernie rozłożony.

Jak przygotować się do operacji haluksa? O czym należy pamiętać?

Choć zabieg na haluksy nie jest szczególnie skomplikowany, wymaga on odpowiedniego przygotowania. Chodzi tutaj zarówno o przygotowania związane z samą operacją, jak i tym co będzie się działo już po niej.

Oczywiście w pierwszej kolejności konieczna jest wizyta u lekarza, który przeprowadzi z nami szczegółowy wywiad i zakwalifikuje nas do zabiegu. Następnie, na 10-14 dni przed planowaną operacją zlecone zostanie wykonanie podstawowych badań, takich jak określenie grupy krwi, morfologia czy badanie moczu. U pacjentów powyżej 40 roku życia zwykle wykonuje się także EKG i RTG klatki piersiowej.

Po konsultacji z lekarzem warto zaplanować sobie też odpowiednią ilość urlopu. Ile zwolnienia możemy otrzymać po tego typu zabiegu? Jest to kwestia dość indywidualna i w dużej mierze zależy od rodzaju wykonywanej przez nas pracy. Jeśli np. pracujemy z domu przy komputerze, czasem wystarczy tylko tygodniowe L4 po operacji haluksa. Ograniczeniem jest w tym wypadku jedynie ból. Najczęściej zwolnienie lekarskie po operacji haluksów wystawia się na 3-4 tygodnie. Jednak w sytuacji, gdy nasza praca wymaga ciągłego chodzenia lub stania może być to nawet 3 miesiące.

Należy też pamiętać, że na leczenie operacyjne powinniśmy się wstawić na czczo. Zatem odpowiednio wcześnie należy zaprzestać jedzenia i picia.

O czym nie możemy zapomnieć przed samą operacją?

Pamiętajmy też o tym, że przez jakiś czas po operacji nie będziemy w pełni sprawni fizycznie, dlatego warto odpowiednio się do tego przygotować.

• Jeśli mieszkamy sami poprośmy kogoś z rodziny lub przyjaciół o pomoc w okresie, na który przypada nasza rekonwalescencja po operacji. Po 7 i 14 dniach po operacji haluksa zazwyczaj musimy też udać się na kontrolę, dlatego zorganizujmy sobie transport do gabinetu lekarskiego.
• Jeśli jest taka potrzeba poprzestawiajmy meble w mieszkaniu w taki sposób, aby nie utrudniały nam poruszania się po nim.
• Dobrze jest zrobić też większe zakupy, aby ograniczyć wychodzenie z domu do minimum.
• Nie zapominajmy, że czeka nas również rehabilitacja po operacji haluksa. Zapytajmy więc wcześniej lekarza jakiego sprzętu będziemy wówczas potrzebować, by zaopatrzyć się np. w kule, stabilizatory czy specjalne pończochy uciskowe zapobiegające powstawaniu skrzepów krwi w żyłach nóg.
  

Jak przebiega operacja usunięcia haluksa?

Jeśli u pacjenta konieczna jest operacja haluksów NFZ może pokryć jej koszty ^[3], gdy uniemożliwiają one normalne funkcjonowanie, ale zabieg można też oczywiście wykonać prywatnie. Pacjent powinien zjawić się w szpitalu lub klinice odpowiednio wcześnie, aby mógł zostać przygotowany do zabiegu. Sama operacja przeciętnie trwa ok. 2 godziny i w większości przypadków jest przeprowadzana w znieczuleniu miejscowym. Rzadko kiedy pacjenci poddawani są całkowitemu znieczuleniu.

Kiedy znieczulenie zaczyna działać, chirurg przechodzi do wykonywania zabiegu korzystając z jednej z trzech procedur. Są to:

• osteotomia (metoda Chevrona) – jest to przecięcie kości w odpowiednim miejscu, a następnie skorygowanie jej ustawienia i zespolenie kości przy pomocy implantów. W leczeniu haluksów w większości przypadków przeprowadza się osteotomię pierwszej kości śródstopia;
• egzostektomia (metoda Silvera) – jest to usunięcie guzka w okolicy stawu. Metoda ta jest stosowana tylko przy przeroście kości, bez skrzywienia palucha. Jest ona wykorzystywana dość rzadko, ponieważ zwykle nie koryguje samej przyczyny deformacji;
• artrodeza (metoda Lapidusa) – metoda ta jest wykorzystywana u pacjentów z ciężkimi zmianami, zaawansowanym zapaleniem stawów lub też u osób, u których inne metody nie przyniosły rezultatów. Polega ona na usunięciu uszkodzonych powierzchni stawowych oraz umieszczeniu w ich miejscu specjalnych materiałów, które utrzymają pozostałe powierzchnie razem. Pacjent musi być zatem przygotowany na to, że pozostaną mu śruby, płytka lub drut w palcu po operacji haluksa.

Zobaczmy jak wygląda korekta haluksów krok po kroku z punktu widzenia procedur medycznych. W skrócie można ją opisać w kilku najważniejszych punktach:

1. Personel szpitala prosi pacjenta o przebranie się w specjalny fartuch.
2. Skóra zostaje oczyszczona przy pomocy specjalnego roztworu antyseptycznego.
3. Pacjentowi zostaje podane znieczulenie.
4. Korzystając z odpowiednich narzędzi chirurg wykonuje nacięcia, usuwa i wyrównuje części stawu, mięśni oraz ścięgien w celu uzyskania prawidłowej struktury stopy.
5. Chirurg zamyka ranę, po czym następuje nałożenie szwów i sterylnego opatrunku.
6. Pacjent zostaje przeniesiony do sali pooperacyjnej.

Bezpośrednio po operacji. Jak wygląda najbliższy czas po przeprowadzonym zabiegu?

Po zabiegu pacjent odpoczywa w sali pooperacyjnej, czekając aż znieczulenie przestanie działać. Jeśli odczuwa duży dyskomfort, mogą zostać mu podane dodatkowe środki przeciwbólowe. Wtedy również z pacjentem spotyka się lekarz, którzy przypomni mu o wszystkich zaleceniach dotyczących okresu rekonwalescencji, m.in. poinstruuje go w jaki sposób chodzić o kulach oraz w jakim stopniu może on obciążać operowaną stopę.

W większości przypadków do domu możemy udać się już po 2-3 godzinach po operacji, kiedy znieczulenie przestanie już działać i załatwimy wszystkie formalności. Pozostanie nam jedynie ustalić z pielęgniarką termin pierwszej wizyty kontrolnej. W niektórych klinikach i szpitalach czas od operacji do wypisu może być jednak dłuższy, w związku z czym czasem pacjenci zostają w nich 1 lub 2 doby.

Pacjenci, u których usuwanie haluksów jest przeprowadzane w znieczuleniu całkowitym przez jakiś czas mogą czuć się po nim dziwnie. Mogą między innymi wystąpić zawroty głowy oraz problemy z koordynacją. Dlatego też zaleca się, aby przed zabiegiem poprosić kogoś z rodziny lub przyjaciół o pomoc w powrocie do domu.

Rekonwalescencja – jak dbać o stopę po operacji haluksa?

Wielu pacjentów nie martwi się o to ile w szpitalu spędzą dni, ale raczej o to kiedy będą w stanie wrócić do wykonywania swoich obowiązków. Powrót do pracy to kwestia dość indywidualna i zależy w dużej mierze od tego czym się zajmujemy. Jeśli nie wymaga ona ciągłego stania lub chodzenia, zwykle wystarczy 3-4 tygodnie. Niestety w każdym innym przypadku może być to nawet 3 miesiące. Całkowity powrót do zdrowia może nam zająć od 4 do 6 miesięcy ^[4]. Natomiast normalne obuwie będziemy w stanie założyć po 6-8 tygodniach od operacji, choć może to potrwać dłużej. Warto dodać, że w tym czasie nie powinniśmy prowadzić pojazdów.

Zwykle pacjenci muszą nosić gips na operowanej stopie przez pierwsze 2 tygodnie po zabiegu. Jeśli jednak był on wykonywany metodą bez gipsu, pacjentowi zakładany jest specjalny chirurgiczny but po operacji haluksa. W ten sposób stopa jest odpowiednio chroniona. Należy jednak uważać, aby nie zamoczyć szwów.

Po zdjęciu gipsu na stopę zakładany jest specjalny usztywniacz, który zapewni jej ochronę. Przez pierwszych parę dni nie należy zanadto obciążać operowanej stopy, gdyż będzie to powodować ból. Dlatego lekarze zalecają pacjentom korzystanie z kul, chodzika lub laski.

Należy się spodziewać, że stopa po operacji haluksa będzie opuchnięta. Taki stan może się utrzymywać nawet przez kilka miesięcy. Aby nieco przyspieszyć proces gojenia możemy stosować na palce i stopę okłady z lodu. Jeśli mamy taką możliwość nośmy też specjalnie większe obuwie, co ograniczy dolegliwości bólowe. W przypadku, gdy będziemy czuć duży dyskomfort możemy też przyjąć środki przeciwbólowe, choć należy z nich korzystać z umiarem.

Po odpowiednim czasie, kiedy będziemy już w stanie swobodnie poruszać stopą należy zacząć wykonywać specjalne ćwiczenia po operacji, najlepiej pod okiem fizjoterapeuty. Jeśli chodzi o buty na wysokim obcasie, kobiety powinny zrezygnować z ich noszenia. Przynajmniej przez pierwszych 6 miesięcy po zabiegu.

Kiedy można chodzić po operacji haluksa?

Okres czasu potrzebny do tego, aby zacząć chodzić po korekcji haluksów jest różny. Zależy to od rodzaju przeprowadzonego zabiegu oraz od indywidualnych predyspozycji pacjenta. W większości przypadków chodzenie bez pomocy kul jest możliwe po ok. 8 tygodniach. Powrót do takiej kondycji, która pozwoli nam na swobodne wykonywanie codziennych czynności lub uprawiania sportu może nam natomiast zająć nawet 3-4 miesiące. Musimy jednak pamiętać o stopniowym zwiększaniu obciążenia i mierzeniu zamiarów na swoje siły. Wspomniany czas powrotu do formy jest tylko przybliżony, ponieważ tak naprawdę zależy to od naszych predyspozycji. Każdy regeneruje się inaczej.

Czy istnieją jakiekolwiek skutki uboczne lub możliwe powikłania?

Wycinanie haluksów, jak każdy inny zabieg chirurgiczny jest obarczony ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych [5]. Nie trzeba jednak szczególnie się martwić, ponieważ w przypadku tego typu operacji występują one bardzo rzadko i dotyczą mniej niż 10% pacjentów. Wśród potencjalnych skutków ubocznych należy jednak wymienić:

• sztywność dużego palca;
• zdrętwienie palca wynikające z uszkodzenia nerwu ;
• zaburzona pozycja palca (np. jego nieodpowiednia linia, kąt odchylenie);
• infekcja operowanego obszaru ;
• nawrót haluksa .

Podsumowanie

Wiele osób zastanawia się czy warto operować haluksy. Przez wiele lat operacje tego typu nie miały bowiem dobrej opinii. Obecnie jednak, dzięki zastosowaniu nowoczesnych metod operacyjnych, zabiegi na haluksy wyróżniają się dużą skutecznością i przede wszystkim bezpieczeństwem. Oczywiście, w leczeniu haluksów w pierwszej kolejności należy wykorzystać wszystkie metody nieoperacyjnego radzenia się z tym problemem. Jeśli jednak po konsultacji z lekarzem okaże się, że zabieg jest najlepszym rozwiązaniem, warto go wykonać, by móc ponownie żyć komfortowo.

Źródła badań i literatura

• [1] https://www.aerzteblatt.de/int/archive/article/133475
• [2] https://jfootankleres.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13047-016-0146-5
• [3] https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/informacje-o-swiadczeniach/podstawowa-opieka-zdrowotna/
• [4] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513142/
• [5] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2328926/